Марказий Осиё: СССР атом бомбаларни махфий синаган

Опубликовано: 21 Февраль 2017
на канале: BBC News Uzbek

68,466

Совет Иттифоқи ўз атом қуроллари синовлари учун маҳаллий қозоқларни тажриба сифатида ишлатганми?

СССРнинг Қозоғистондаги синов майдони ёпилганига чорак асрдан ошса ҳамки, бу саволни ҳозир кўпчилик сўрайди.

Бироқ Совет атом синовлари тарихи Россияда ҳамон ўта махфий тутилиши боис унга ҳеч ким аниқ жавоб тополмаган.

Би-би-си Ўзбек Хизмати журналисти Рустам Қобил илк атом синовларида тажриба сифатида олиб кетилган қозоқ отахони билан учрашган.

Элиғози-ота ўзига билдирмай у ва ўнлаб бошқа қишлоқдошларини Советлар атом синовида тажриба қилишган, деб ишонади.

Айни пайтда, 40 йил давомида Қозоғистонда синалган атом қуроллари ҳозир ҳам ярим миллиондан ортиқ инсоннинг ирсиятини бузгани айтилмоқда.

Қозоқ чўлидаги Семипалатинск ва Қарағанда вилоятлари туташган Бельгия ҳудудича улкан майдонда ҳам ер усти, ҳам ер ости атом синовлари ўтказилган.

1960-йиллар бошигача юздан зиёд атом қуроли очиқ ҳавода синалган. Баъзан шамол заҳарли радиацияни атрофдаги қишлоқлар устига ёғдирган.

Олимларга кўра, кейинроқ ер остидаги портлатилган бомбалар ҳам ер ости сувлари ва экологияни бузган.

Полигон ҳозир ёпиқ, аммо олимларга кўра, очиқ синовларни кўрган гувоҳларнинг 4-авлодида ҳам радиацияга алоқадор бедаво касалликлар учрамоқда.

Муаллиф ва мухбир: Рустам Қобил

Тасвирчи: Кельвин Браун.

Телепродюсер: Ник Стурди.

Радиопродюсер: Нейл Маккарти.

Муҳаррир: Нейл Далглейш.

Ушбу фильм - BBC World Service Radio, BBC News TV ҳамда Би-би-си Ўзбек ва Рус Хизматлари қўшма лойиҳаси.

Фильмда Қозоғистон Давлат Архиви материалларидан фойдаланилди.

Би-би-си ушбу фильмни тайёрлаш жараёнида кўрсатган ёрдамлари учун Қозоғистон Республикасининг Буюк Британиядаги элчихонасига миннатдорчилик билдиради.